به روز سوم ماه شعبان سال چهارم هجرت  دومین فرزند برومند حضرت علی و فاطمه،که درود خدا بر ایشان باد،در خانه ی وحی و ولایت،چشم به جهان گشود.

چون خبر ولادتش به پیامبر گرامی اسلام (ص) رسید،به خانه ی حضرت علی و فاطمه (ع) آمد و اسماء  را فرمود تا کودکش را بیاورد.اسماء او را در پارچه یی سپید پیچید و خدمت رسول اکرم (ص) برد،آن گرامی به گوش راست او اذان و به گوش چپ او اقامه گفت .

به روزهای اول یا هفتمین روز ولادت با سعادتش،امین وحی الهی،جبرئیل،فرود آمد و گفت:

سلام خداوند بر تو باد ای رسول خدا،این نوزاد را به نام پسر کوچک هارون «شبیر» که به عربی «حسین »خوانده می شود،نام بگذار. چون علی (ع) برای تو بسان هارون برای موسی بن عمران است جز آنکه تو خاتم پیغمبران هستی.

و به این ترتیب نام پر عظمت «حسین »از جانب پروردگار،برای دومین فرزند فاطمه انتخاب شد.

به روز هفتم ولادتش،فاطمه ی زهراء که سلام خداوند بر او باد،گوسفندی را برای فرزندش به عنوان عقیقه کشت،و سر آن حضرت را تراشید و هم وزن موی سر او نقره صدقه داد.

حسین و پیامبر (ص)

از ولادت حسین بن علی (ع) که در سال چهارم هجرت بود تا رحلت رسول الله (ص) که شش سال و چند ماه بعد اتفاق افتاد، مردم از اظهار محبت و لطفی که پیامبر راستین اسلام (ص) در باره ی حسین (ع) ابراز می داشت،به بزرگواری و مقام شامخ پیشوای سوم آگاه شدند.

سلمان فارسی می گوید:دیدم که رسول خدا (ص) حسین (ع) را بر زانوی خویش نهاده او را می بوسید و می فرمود:

تو بزرگوار و پسر بزرگوار و پدر بزرگوارانی،تو امام و پسر امام و پدر امامان هستی،تو حجت خدا و پسر حجت خدا و پدر حجت های خدایی که نه نفرند و خاتم ایشان،قائم ایشان (امام زمان عج) می باشد.

انس بن مالک روایت می کند:

وقتی از پیامبر پرسیدند کدامیک از اهل بیت خود را بیشتر دوست می داری،فرمود:حسن و حسین را، بارها رسول گرامی حسن و حسین را به سینه می فشرد و آنان را می بویید و می بوسید.

ابو هریره که از مزدوران معاویه و از دشمنان خاندان امامت است در عین حال اعتراف می کند که:

رسول اکرم (ص) را دیدم که حسن و حسین (ع) را بر شانه های خویش نشانده بود و به سوی ما می آمد،وقتی به ما رسید فرمود: هر کس این دو فرزندم را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر که با آنان دشمنی ورزد با من دشمنی نموده است.

عالی ترین،صمیمی ترین و گویاترین رابطه ی معنوی و ملکوتی بین پیامبر و حسین را می توان در این جمله ی رسول گرامی اسلام (ص) خواند که فرمود:

حسین از من و من از حسینم.

ولادت

موسی بن جعفر در سال ۱۲۸ یا ۱۲۹ هجری قمری هنگامی که امام صادق (ع) و همسرش حمیده از حج بازمی‌گشتند، در منطقه ابواء به دنیا آمد. برخی مکان ولادت ایشان را مدینه دانسته‌اند. درباره تاریخ ولادت امام کاظم(ع) اختلاف است؛ طبری ولادت ایشان را در ذی‌الحجه و طبرسی آن را در ۷ صفر دانسته است. مادر ایشان حضرت حمیده کنیزی از اهل مغرب یا اندلس(اسپانیا) بوده است و نام پدر حمیده را صاعد مغربی (بربری) گفته اند. برادران دیگر امام از این بانو اسحاق و محمد دیباج بوده اند. امام موسی کاظم(ع) هنوز کودک بود که فقهای مشهور مثل ابو حنیفه از او مسئله می پرسیدند و کسب علم می‌کردند.

فرزندان امام موسی کاظم(ع)

حضرت ابو الحسن موسى (ع) سى و هفت فرزند پسر و دختر داشتند: على بن موسى الرضا (علیه السلام)، ابراهيم، عباس، قاسم، اسماعيل، جعفر، هرون، حسن، احمد، محمد، حمزه، عبداللَّه، اسحق، عبيداللَّه، زيد، حسن، فضل، حسين، سليمان، فاطمه كبرى، فاطمه صغرى، رقيه، حكيمه، ام ابيها، رقيه صغرى، ام جعفر، لبابه، زينب، خديجه، عليه، آمنه، حسنه، بريهه، عايشه، ام سلمه، ميمونه، ام كلثوم.

در ميان تمام فرزندان حضرت ابو الحسن(علیه السلام) فرزند بزرگوارش حضرت ابو الحسن على بن موسى الرضا(علیه السلام) از همه بزرگوارتر و عاليقدرتر و داناتر و فاضلتر بوده. احمد بن موسى مردى كريم و بزرگوار و پرهيزكار بود و حضرت موسى بن جعفر اين فرزند بزرگوار را دوست می داشت و بر ساير فرزندان مقدم می‌داشت و بستان يسير خود را به او بخشيده بود.

مناظرات علمی امام موسی کاظم (ع)

مناظرات و گفتگوهایی از امام کاظم با برخی از خلفای عباسی، دانشمندان یهودی و مسیحی، ابوحنیفه و دیگران گزارش شده است. باقر شریف قرشی هشت گفتگو از امام کاظم، تحت عنوان مناظرات آن حضرت گرد آورده است. امام کاظم(ع) با مهدی عباسی مناظره‌هایی درباره فدک و نیز حرمت خمر در قرآن انجام داده است. با هارون عباسی نیز مناظراتی داشته است. از آنجا که هارون می‌خواست خویشاوندی پیامبر(ص) با خود را نزدیک‌تر از نسبت او با موسی بن جعفر نشان دهد، امام کاظم در حضور هارون به نزدیک‌تر بودنِ انتساب خویش به پیامبر تصریح کرد. گفتگوهای موسی بن جعفر با عالمان ادیان دیگر نیز معمولا در پاسخ به پرسش‌های آنان صورت گرفته که در پایان به گرویدن آنان به اسلام انجامیده است.

برخوردهای سیاسی امام موسی کاظم(ع)

دورانى كه امام كاظم عليه السّلام در آن زندگى مى‌ كرد، مصادف با نخستين مرحله استبداد و ستمگرى حكّام عباسى بود.اين اعمال فشار از زمان امام صادق عليه السّلام آغاز شد و تا زمان امام رضا عليه السّلام كه دوره خلافت مأمون بود با شدّت هر چه تمام تر ادامه يافت؛ مردم در زمان مأمون اندكى احساس امنيت سياسى كردند، ولى ديرى نپاييد كه دستگاه خلافت بدرفتارى و اعمال فشار بر مردم را دوباره از سر گرفت. فشار سياسى عباسيان در دوره‌اى آغاز شد كه پيش از آن امام باقر و صادق(ع) با تربيت شاگردان فراوان، بنيه علمى و حديثى شيعه را تقويت كرده بودند و جنبشى عظيم در ميان شيعه پديد آورده بودند.رسالت امام موسی کاظم (علیه السلام) آن بود تا در اين حركت علمى، توازن و تعادل فكرى را ميان شيعيان برقرار كنند.

عصر امام كاظم عليه السّلام دوران بسيار سختى براى شيعيان بود و در اين دوران حركتهاى اعتراض‌آميز متعددى از ناحيه شيعيان و علويان نسبت به خلفاى عباسى صورت گرفت كه از مهم ترين آنها قيام حسين بن على، شهيد فخ – در زمان حكومت هادى عباسى- و نيز جنبش يحيى و ادريس فرزندان عبد الله بود كه در زمان هارون رخ داد. در واقع مهمترين رقيب عباسيان، علويان بودند و طبيعى بود كه حكومت آنان را سخت تحت نظارت آنها بگيرد. امامان شيعه همگى بر لزوم رعايت تقيه پافشارى كرده و مى ‌كوشيدند تا تشكّل شيعه و رهبرى آنها را به طور پنهانى اداره نمايند. طبعا اين وضعيت سبب مى‌شد تا تاريخ نتواند از حركات سياسى آنها ارزشيابى دقيقى به عمل آورد.

امام موسی کاظم(ع) در زندان

امام كاظم عليه السّلام دو بار به دست هارون به زندان افتاده اند كه مرتبه دوم آن از سال ۱۷۹ تا ۱۸۳؛ يعنى به مدت چهار سال به طول انجاميده و به شهادت آن حضرت منجر شده است. درباره مرتبه نخست زندان اوّل مدّت قيد نشده است.

دلايل زندانى شدن امام در اين دو بار كه هر دو به دست هارون بوده است عبارت است از:

۱- سختگیری های هارون نسبت به علویان به خصوص امام موسی کاظم(علیه السلام)

۲- نفوذ بسیار امام و علویان در میان مردم به دلیل اینکه فرزندان رسول خدا(صل الله علیه و آله) هستند.

۳- مفترض الطاعه بودن‌ امامان شیعه و ترس دستگاه حکومت از شیعیان به دلیلی این صفت ائمه اطهار؛ مرحوم صدوق از جمله علل به شهادت رسيدن امام كاظم عليه السّلام را آگاهى يافتن هارون از اعتقاد شيعيان به امامت امام دانسته است. هارون فهميد كه شيعيان شب و روز به خدمت امام مى‌رسند. و به خاطر ترس از جان و از دست دادن سلطنتش آن حضرت را به شهادت رسانيد.

۴- سعایت برخی از بستگان امام مانندعلی بن اسماعیل بن جعفر (پسر برادر امام) در نزد هارون از امام.

هارون با آن همه سلطه و قدرت، مجبور بود تا دست به چنين توجيهاتى بزند تا اقدامش از طرف مردم مورد انكار و نفرت قرار نگيرد. هارون در همان مسجد دستور توقيف حضرت را صادر كرد.  وى دستور داد تا دو كاروان آماده كرده، يكى را به سمت كوفه و ديگرى را به سمت بصره بفرستند. او امام را همراه يكى از اين دو كاروان روانه ساخت. اين كار به اين دليل انجام گرفت تا مردم ندانند امام در كجا زندانى مى‌شود.

هارون، امام كاظم عليه السّلام را نزد حاكم بصره، عيسى بن جعفر بن منصور فرستاد؛ امام چندى در زندان او بسر برد، اما در نهايت، عيسى از اين كار خسته شد و به هارون نوشت تا او را تحويل شخص ديگرى بدهد.در غير اين صورت او را آزاد خواهد كرد، زيرا در تمام اين مدت كوشيده تا شاهدى بر ضد امام به دست آورد، اما چيزى نيافته است.

پس از آن، امام را تحويل فضل بن ربيع دادند. امام مدتى طولانى نزد وى زندانى بود. گفته شده كه از او خواستند تا آن حضرت را به قتل برساند، اما او از اين كار سرباز زد. پس از آن، حضرت را تحويل فضل بن يحيى دادند و مدتى نيز در زندان او بسر برد. مطابق نقل مورّخان او حرمت امام را پاس مى‌ داشت. پس از آن امام كاظم عليه السّلام را تحويل زندانبان ديگرى بنام سندى بن شاهك دادند.

شهادت امام موسی کاظم(ع)

واپسین روزهای عمر امام کاظم(ع) در زندان سندی بن شاهک سپری شد. شیخ مفید گفته است سندی، به دستور هارون الرشید امام را مسموم کرد و امام سه روز پس از آن به شهادت رسید. شهادت وی ۲۵ رجب سال ۱۸۳ق در بغداد رخ داده است. درباره زمان و مکان شهادت امام کاظم (ع) نظرات دیگری هم وجود دارد.

پس از آن‌که موسی بن جعفر(ع) به شهادت رسید، به دستور سِندی بن شاهک پیکر او را روی پل بغداد قرار دادند و اعلام کردند که موسی بن جعفر به مرگ طبیعی از دنیا رفته است. درباره چگونگی شهادت وی گزارش‌های متفاوتی وجود دارد؛ بیشتر تاریخ‌نویسان بر این باورند که یحیی بن خالد و سندی بن شاهک او را مسموم کرده‌اند. در گزارشی نیز گفته شده او را با پیچیدن در فرش، خفه کرده‌اند.

برای قراردادن بدن امام کاظم(ع) در معرض دید عموم دو دلیل گفته شده: یکی اثبات این‌که او به مرگ طبیعی از دنیا رفته؛ دیگری باطل کردن باور کسانی که به مهدویت او اعتقاد داشته‌اند.

پیکر موسی بن جعفر(ع) را در منطقه شونیزیه در مقبره خانوادگی منصور که به مقابر قریش شهرت داشت، دفن کردند. مدفن ایشان به حرم کاظمین مشهور است. گفته شده دلیل عباسیان برای این‌که بدن امام را در این مقبره دفن کردند، ترس از آن بود که مبادا مکان دفن او محل تجمع و حضور شیعیان شود.

چهارشنبه سوری ایران باستان

مردم ایران زمین مانند سایر ملل کهن دارای آداب و رسوم و سنتهای خاص خود می باشند یکی از آیین های نوروزی ، که بایستی آمیزه ای از چند رسم متفاوت باشد ” مراسم چهارشنبه سوری ” است که در برخی از شهرها آن را چهارشنبه آخر سال گویند.

در تقویم ایران باستان هر سال ۱۲ ماه و هر ماه ۳۰ روز بود با این احتساب ، طول سال عملاً ۳۶۰ روز می شد که با سال کامل شمسی ۵ روز و اندی فاصله داشت. مردم در این روز آماده استقبال از سال نو می شدند و یا خانه تکانی و شستشو آماده پذیرایی و استقبال از نوروز می گردیدند.

مردم ایران زمین مانند سایر ملل کهن دارای آداب و رسوم و سنتهای خاص خود می باشند یکی از آیین های نوروزی ، که بایستی آمیزه ای از چند رسم متفاوت باشد ” مراسم چهارشنبه سوری ” است که در برخی از شهرها آن را چهارشنبه آخر سال گویند.

در تقویم ایران باستان هر سال ۱۲ ماه و هر ماه ۳۰ روز بود با این احتساب ، طول سال عملاً ۳۶۰ روز می شد که با سال کامل شمسی ۵ روز و اندی فاصله داشت. مردم در این روز آماده استقبال از سال نو می شدند و یا خانه تکانی و شستشو آماده پذیرایی و استقبال از نوروز می گردیدند.

درباره چهارشنبه سوری، کتاب ها و سندهای تاریخی، مطلبی یا اشاره ای نمی یابیم و تنها در این قرن اخیر، یا دقیق تر، در این نیم قرن اخیر است که مقاله ها و پژوهش های متعددی در این باره منتشر شده و یا در نوشته های مربوط به نوروز به چهارشنبه سوری نیز پرداخته اند.

برگزاری چهارشنبه سوری، که در همه شهرها و روستاهای ایران سراغ داریم، بدین صورت است که شب آخرین چهارشنبه سال ( یعنی نزدیک غروب آفتاب روز سه شنبه )، بیرون از خانه، جلو در، در فضایی مناسب، آتشی می افروزند، و اهل خانه، زن و مرد و کودک از روی آتش می پرند و با گفتن : ” زردی من از تو، سرخی تو از من “، بیماری ها و ناراحتی ها و نگرانی های سال کهنه را به آتش می سپارند، تا سال نو را با آسودگی و شادی آغاز کنند.

تا زمانی که از ظرف های سفالین چون، کاسه و بشقاب و کوزه، در خانه استفاده می شد، پس از خانه تکانی، کوزه کهنه ای از پشت بام خانه به کوچه می انداختند ،کوزه ای که در آن آب و چند سکه ریخته بودند.

اسفند دود کردن و آجیل خوردن، فال گرفتن، ” فال گوش ” ( در کوی و گذر به حرف عابران گوش دادن و از مضمون آن ها برای نیت خود تفاًول زدن. ) و ” قاشق زنی ” ( معمولا زنان روی خود را می پوشانند و با قاشق، یا کلید به خانه ها در می زنند، صاحب خانه شیرینی، میوه و یا پول در ظرف آنها می گذارد. ) نیز از باورها و رسم هایی است که، هنوز به کلی فراموش نشده است.

افسانه های متعددی نیز در این خصوص وجود دارد و حتی در بعضی از این افسانه ها آمده است آواز جغد نیز از فراغ نوروز است و…ایرانیان باستان اعتقاد داشتند که نباید چرک و آلودگی سال کهنه را تحویل نوروز دهد و چون رفع همه آلودگی ها باشستشو برای آنها ممکن نبود، علاوه بر آب بر عنصر آتش نیز روی می آوردند و چون آتش را نیز مظهر و عامل پاکی می دانستند با آتش را نیز مظهر و عامل پاکی می دانستند با آتش زدن هیزوم به از بین بردن لوازم غیر قابل استفاده و ضد عفونی کردن محل زندگی خود پرداختنند.

ضمن اینکه بر افروختن شعله های همراه با دود ، در از بین بردن حشرات که نوعی خانه تکانی محسوب می شد ، اقدام می کردند.

ریشه فرهنگی چهارشنبه سوری

بطور کلی فرهنگ مردم را باید در درون زندگی مردم و از لابلای باورهای مردم جستجو کرد، از آنجا که چهارشنبه سوری از آئین های دیرینه ی ایرانیان است جدای اینکه امروزه آنچه درشهرهای بزرگ ایران، به خصوص تهران در این شب انجام می گیرد بیشتر به جنگ و نزاع شبیه است تا سور و شادی!

ولی میتوان با بازگشت به زمانی حدود بیست و چند سال پیش، دریافت که شب چهارشنبه ی آخر سال مراسم متنوعی داشت که در استانهای مختلف ایران مراسمی با اشکال گوناگون و با سبک های سنتی صورت می پذیرفت که اکنون نیز برخی از آن رسوم در بعضی از استانهای ایران برگزار می شود.

جشن سوری

تاریخ ایران باستان پر از جشن هایی است که همگی بر پایه دید و نگاه پیشینیان ، دارای فلسفه و جوهری وجودی اند.

امروزه تنها « جشن سوری » ، معروف به « چهارشنبه سوری » و نیز « جشن سده » بر ایمان به یادگار مانده است و درباره جشن های فراموش شده ی آتش ، به « آذرگان » در نهم آذر ماه و « شهریورگان » یا « آذر جشن » می توان اشاره داشت .

آتش نزد ایرانیان نماد روشنی ، پاکی ، طراوت ، سازندگی ، زندگی ، تندرستی و در پایان بارزترین نماد خداوند در روی زمین است .

چهارشنبه سوری در فرهنگ پارسی به عنوان مقدمه و پیش درآمد عید نوروز نیز شناخته شده است که هماره در طول تاریخ، قبل از فرا رسیدن سال نو و تحویل نوروز برپا می شده و هنوز هم در بین اقوام و شهروندان ایرانی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.

آتش از قدیم الایام تا آن جا که تاریخ نشان می دهد، بشر برای آتش اهمیت خاصی قایل بوده و پیشرفت قسمت مهمی از زندگی خود را مدیون وجود این عنصر مفید دانسته است.

آتش اما در نظر ایرانیان مظهر روشنی ، پاکی، طراوت، سازندگی، سلامت و تندرستی است، بیماری ها، زشتی ها ، بدی ها و همه آفات در عرصه تاریکی و ظلمت جای دارند و به همین علت اهریمن مظهر تیرگی و جایگاه او تاریکی است.

افروختن آتش به طور کنایه راه یافتن روشنی معرفت در دل و روح است که آثار اهریمنی و نامبارکی را از بین می برد،یک رشته جشن های آریایی با جشن های آتش است که با همان منظور ، در آن آتش می افروزند. جشن هایی مانند جشن های سده ، آذرگان، شهریورگان ، جشن «گجرسی» در ترکیه.

تاریخچه چهارشنبه سوری

آتش افروختن شب چهارشنبه آخر سال، یا چهارشنبه آخر صفر را، برخی به قیام مختار نسبت می دهند : مختار سردار معروف عرب وقتی از زندان خلاصی یافت و به خونخواهی شهیدان کربلا قیام کرد، برای این که موافق و مخالف را از هم تمیز دهد و بر کفار بتازد، دستور داد شیعیان بر بام خانه خود آتش روشن کنند و این شب مصادف با شب چهارشنبه آخر سال بود. و از آن به بعد مرسوم شد.

ابو جعفر نرشحی، مورخ سده سوم در کتاب تاریخ بخارا به این جشن پرداخته است، به شهادت وی، در زمان منصور بن نوح از شاهان سامانی، اواسط سده چهارم این جشن به نام جشن سوری بر قرار بوده است.

در این متن آمده شاه سامانی در زمانی که سال هنوز پایان نیافته بود این جشن را با آتش زدن بر پا کرد و همچنین این جشن طبق عادت و رسم قدیم بود که اشاره به کهن بودن این رسم و سنت دارد.

قبل از هجوم ازیان به ایران یک مراسمی هم به نام آتش روی بام خانه نیز رواج داشته که صبح نوروز انجام میگرفته.به آتش چهارشنبه سوری نباید فوت کرد و خاکسترش را سر چهار راه می‌ریزند.

زمان چهارشنبه سوری

اما بر پایه ی پژوهش های انجام شده ، زمان باستانی « جشن سوری» را می توان در این سه گاه باز جست

۱- شب بیست و ششم از ماه اسفند ، یعنی در نخستین شب از پنجه ی کوچک.

۲- نخستین شب پنجه ی بزرگ یا پنجه ی وه که پنج روز کبیسه است و نخستین شب و روز «جشن هم سپهمدیم» (آخرین گاهنبار سالانه)

۳- دیدگاه سوم ، شب پایانی سال است که ارجمندترین روز « جشن هم سپهمدیم» و جشن آفرینش انسان است .

برخی را باور این است که با در نظر آوردن واژه ی « چهارشنبه » که بر آمده از فرهنگ تازی و سامی است ، پس « چهارشنبه سوری » ارمغانی از سوی تازیان است ، چرا که همانگونه که می دانیم ، در ایران باستان هر روزی نامی ویژه داشته است ( هرمزدروز ، وهمن روز ، اردوهشت روز ، شهروَر روز ، خرداد روز ، سروش روز ، مهر روز ، زامیاد روز و … ) و نشانی از بخش بندی امروزین چهارهفته ایی و نام های آنان به چشم نمی خورد .

در مورد این که چرا چهارشنبه برای چنین جشنی انتخاب شده است، به دلایلی است یکی از دلایل وابسته به یک شخصیت تاریخی شیعی است که آن هم جنبه ایرانی دارد، مختار سردار معروف، کسی است که به خون خواهی امام حسین (ع) و یارانش که در کربلا با مظلومیت و شقاوت شهید شدند قیام کرد و انتقام خون آنان را باز ستاند.

به موجب این خبر، مختار پس از حادثه کربلا، هنگامی که از زندان آزاد شد و به خونخواهی شهدای کربلا قیام کرد، برای این که موافق و مخالف را از هم تشخیص دهد، دستور داد که شیعیان بر بالای بام خانه های خود آتش بیافروزند و این مصادف بود با شب چهارشنبه آخر سال

باید اشاره کرد که همانند دیگر گزاره های تاریخی اختلاف در مورد منشاء این جشن وجود دارد که مجال اندک، اجازه بررسی تک تک آنها را نمی دهد.

بوته افروزی ، آب پاشی و آب بازی ، فالگوش نشینی ، قاشق زنی ، کوزه شکنی ، فال کوزه ، آش چهارشنبه سوری ، آجیل مشگل گشا ، شال اندازی ، شیر سنگی، ( توپ مروارید ) و … از آداب و رسوم این شب به شمار می رفته است که اکنون ما حتی شاید نام خیلی از آنها را هم نشنیده ایم.

در همین شب و یا چهارشنبه‌ی‌ِ آخر صفر هرگاه نیت بکنند و کلید دودندانه به‌زمین گذاشته، پشت در اتاق همسایه بایستند، اگر صحبت آن‌ها موافق با نیت‌شان باشد، به‌مراد می‌رسند و اگر برخلاف آن باشد، مرادشان برآورده نخواهد شد.

بسیاری از مراسم که اکنون در پایان سال و شب چهارشنبه سوری باقی مانده، کنایه و نشانواره است از اهدای نذور و فدیه به ارواح. شب جمعه آخر سال، شب چهارشنبه و یا آخرین شب سال به زیارت اهل قبور رفتن و نذری جهت اموات دادن، مراسم آتش افروختن بر بامها میان زرتشتیان، پخش آجیل مشکل گشا، مراسم فال کوزه وکجاوه بازی و شال اندازی میان مردم آذربایجان همه و همه جای پایی مشخص در رسوم ایران قدیم دارند.

تحریف آیین چهارشنبه سوری

تمامی آیین ها و یادمان هایی که مردم ایران در هنگامه های گوناگون بر پا می داشتند و بخشی از آنها همچنان در فرهنگ این سرزمین پایدار شده است، با منش، اخلاق و خرد نیاکان ما در آمیخته بود و در همه آنها، اعتقاد به پروردگار، امید به زندگی، نبرد با اهریمنان و بدسگالان و مرگ پرستان، در قالب نمادها، نمایش ها و آیین های گوناگون نمایشی گنجانده شده بود.

امامتاسفانه امروز این مراسم با پیرایه های خرافی ، دستخوش تغیر شده و هر ساله در روزهای پایانی سال باعث بروز اتفاقات همراه با خسارات جانی و مالی ، موجبات نگرانی خانواده ها را فراهم می سازد.

هر ساله در آستانه ایام نوروز ، شاهد گزارش های زیادی از نقص عضو افراد از (نابینایی دائم ،قطع دست و پا و انگشتان سوختگی اعضای بدن مرگ های فجیع و…) هستیم که فقط در اثر یک لحظه غفلت رخ می دهد.

اجرای سنتهای قدیم باید در شرایطی برگزار شود که به اصل آن خدشه وارد نکند اما متاسفانه برخی از افراد با به کارگیری موادی که علاوه بر آلودگی صوتی ، خطرات جانی را نیز به همراه دارد خاطرات این شب را تیره میکنند.

بهتر است بگوییم، کسانی که با منفجر کردن ترقه و پراکندن آتش سلامتی مردم را هدف می گیرند، با تن دادن به رفتاری آمیخته به هرج و مرج روحی، آیین چهارشنبه سوری را تحریف کرده اند.

۲۹اسفند (۱۹ مارس) مصادف با سالروز ملی شدن صنعت نفت ایران است. این روز یاد آور یکی از رویدادهای پر اثر در تقویم مبارزات ملت ایران با قدرت های استعماری است.

۲۹ اسفند، روز پیروزی ملت ایران در مبارزه ای است که طرف مقابل ان استبداد داخلی و استعمار خارجی بود.

تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی سرنوشت نفت با وجود ملی شدن این صنعت به  گونه دیگری رقم زده می شد که آثار سوء اقتصادی آن تا سالها پس از پیروزی انقلاب در اقتصاد به دلیل وابستگی های شدید ناشی از اقتصاد تک محصولی قابل مشاهده بود.

ملی شدن صنعت نفت برای ملت ایران نشانه پیروزی و استقلال بود، اما برای دولت انگلیس که امتیاز اکتشاف، استخراج، بهره‌برداری و فروش نفت ایران را برعهده داشت، نشانه از دست دادن منافع گسترده این کشور استعماری بر منافع نفتی خاورمیانه بود.

ملی شدن صنعت نفت ایران حاصل گذاری پر ماجرا از  یک دوره سیاسی پرتنش بود که مسیر صنعت نفت ایران را بکلی تغییر داد. این تغییر برای آینده نفت ایران که سال ها مورد طمع و دست درازی بر ثروت های ایران بود، یک نقطه عطف محسوب می شود.

نفت ایران در سال های پیش از انقلاب اسلامی  یکی از کانون های اصلی طمع ورزی قدرت های استعمارگر بود. کشورهایی مثل بریتانیا که همواره بدنبال غارت منابع دیگران بوده اند تا خود توسعه یابند؛  نگاهشان به ایران  و خاورمیانه هیچگاه برمبنای رعایت منافع ملت های منطقه نبوده است.

از اینرو قراردادهایشان  نیز جنبه ظاهری داشت  و حاصلی جز تحقیر و تعرض به حقوق ملت ایران و غارت منابع و ثروت  ایران نداشت. آنها با سوء استفاده ازضعف حاکمیت های  وقت  مقاصد خود را به ایران تحمیل می کردند و امتیازاتی تحت عناوین به اصطلاح قرار دادهای توافق شده  بدست می آوردند.

یکی از این قرارداد ها، سندی بود که  «بارون‏ ژولیوس رویتر» با دربار ایران تنظیم کرده بود و بر اساس آن  بهره‏ بردارى واستفاده از کلیه جنگل ها، نهرها، معادن ذغال سنگ، آهن، مس،سرب، نفت و غیره، را  به‏ مدت هفتاد سال در انحصار خود گرفت در حالیکه  سهم ایران پس از بهره‏ بردارى ۱۵% از منافع‏ خالص بود.

این‏ قرارداد، به حدى عجیب و باور نکردنى بود که حتى «لردکرزن‏» ازسیاستمداران مشهور انگلستان و از پایه‏ گذاران سیاست‏ استعمارى آن کشور، در باره این قرارداد، نوشت:«واگذارى کلیه منابع صنعتى یک مملکت‏ به‏ دست‏ خارجى،حقیقتا عجیب و غریب به‏ نظر  می آید و حرارت انگلیس دوستى‏ در تهران در هیچ تاریخى تابه این درجه بالا نرفته‏ بود.»

در سال ۱۹۰۲٫م، نیز قرار داد دیگری از سوی حاکمیت وقت ایران  امضا شد که امتیاز اکتشاف، استخراج، بهره‌ برداری و فروش نفت در سراسر ایران به جز پنج بخش شمالی ایران را به مدت ۶۰ سال به یک انگلیسی دیگر به نام «ویلیام ناکس دارسی»، می سپرد.

سهم ایران از این قرارداد که حاکم بر روابط شرکت نفت و دولت مرکزی ایران بود، حدود ۱۶ درصد از منافع خالص استخراج نفت بود.

این رقم ناچیز  صرفاً به عنوان حق امتیاز به دولت ایران پرداخت می‌شد، اما انگلیسی‌ها حتی حاضر به پرداخت این مبلغ اندک هم نبودند.  قصه تلخ استعمار و سلطه با قرارداد دیگری در سال ۱۹۳۳ ادامه یافت که به قرارداد «گس- گلشاییان» مشهور شد.

این قرارداد نیز با اعتراض‌ شدید  افراد  آگاه جامعه بویژه از سوی آیت الله کاشانی از روحانیون مبارز ایران در مجلس مواجه شد. در اعتراض به این اقدامات، آیت‏ الله کاشانى، اعلامیه‏ شدید اللحنى علیه شرکت نفت انگلیس صادر کرد و عده اى ازنمایندگان طرح لغو قرارداد را به مجلس دادند.

همین اعتراضات سبب شد حکومت استبدادی در تبعیت از ‏دولت انگلستان برای خاموش کردن صدای اعتراض ها، آیت‏ الله کاشانى، رهبر روحانى مبارز را  شبانه در منزل دستگیر وبرای مدتی به‏ لبنان تبعید کند. اما آتش این اعتراضات فروکش نکرد. دریکى از نخستین جلسات مجلس شانزدهم، پیام آیت‏ الله کاشانى، مبنى براعتراض به تبعید غیرقانونى خود و علل آن و بى‏ اعتبارى‏ مصوبات مجلس ساختگى مؤسسان (مجلس سناى سابق) وقرارداد تحمیلى نفت، به‏ وسیله دکتر مصدق در مجلس قرائت ‏شد.

آیت الله کاشانی و دکتر مصدق در ملی شدن نفت ایران نقش کلیدی داشتند

در قسمتى از این پیام تصریح شد؛ «… نفت ایران متعلق به ملت ایران‏ است و به هر ترتیبى که بخواهد نسبت‏ به آن رفتار می ‏کند و قراردادقانونى که با اکراه و اجبار تحمیل شود، هیچ نوع ارزش قضایى‏ ندارد و نمىتواند ملت ایران را از حقوق مسلم خود محروم‏ کند.» این مبارزات سرانجام، زمینه ساز  تصویب لایحه ملى شدن نفت در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ شد.  اما جریان های استعمار گرایانه  خاتمه نیافت و با ترفندهاتی دیگری همچون کودتا علیه دولت قانونی مصدق دراوت  سال ۱۹۵۳۳ با نقشه امریکا و انگلیس مداخلات استعماری آنها و غارت منابع نفتی ایران  به شکل دیگری ادامه یافت.

استعمارگران انگلیس وامریکا با بهره گرفتن ازحمایت های رژیم شاه؛قراردادی ازسوی کنسرسیومی متشکل از ۱۶ شرکت نفت اروپایی و آمریکایی، را به ایران تحمیل کردند و غارت نفت ایران بار دیگر از سرگرفته شد.

نفت ایران از کشف تا استخراج مقاطع حساسی را پشت سر گذاشته است، اما امروز صنعت نفت ایران با نگاهی دیگر بسوی آینده گام بر می دارد.

در طول بیش از ۶ دهه از مدیریت ملی صنعت نفت و گاز کشور، این صنعت  به دلایل متعدد موتور محرکه اقتصاد ایران بوده و اکنون نیز همین جایگاه را دارد.  اما صنعت نفت ایران با نگاه به گذشته بدنبال ساختن آینده ای ماندگار است.

اکنون همه فاز های پارس جنوبی  بعنوان بزرگترین قطب انرژی ایران و جهان درمدار بهره برداری قرار گرفته اند و بزرگترین پلایشگاه نفت خاورمیانه وارد مدار تولید شده است.

ظرفیت پالایش نفت ایران به حدود یک میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه در روز رسیده که مطابق با برنامه‌های تدوین شده با بهره برداری از طرح‌های جدید پالایشگاهی همچون مجتمع پالایشی سیراف، پالایشگاه ستاره خلیج فارس، پالایشگاه آناهیتا، بهمن گنو (جاسک) و پارس شیراز این ظرفیت به سه میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد.

به دنبال رهنمودهای مقام معظم رهبری مبنی بر خودکفایی جمهوری اسلامی ایران از واردات فرآورده‌های نفتی، بهره برداری از فاز اول پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس آغاز شده است.

در دو دهه اخیر ایران در صنعت نفت با وجود تحریم ها به تواناییهای چشمگیری دست یافته است و با اجرای طرح های پلایشگاهی و اجرای طرح های پتروشیمی و فراوری گاز و تولید انواع مشتقات نفتی، محصولات متنوعی را تولید می کند و بخشی از انرا به همراه تجربیان فنی در صنعت نفت تجاری سازی کرده است.

پالایشگاه ۳۶۰ هزار بشکه‌ای ستاره خلیج فارس به عنوان بزرگترین پالایشگاه در دست ساخت میعانات گازی منطقه خلیج فارس و حتی خاورمیانه، از پروژه های بزرگ صنعت نفت ایران است که از ظرفیت تولید روزانه ۳۶ میلیون لیتر بنزین و ۱۴ میلیون لیتر گازوئیل با استاندارد یورو چهار اتحادیه اروپا برخوردار بوده و در کنار این دو فرآورده استراتژیک نفتی محصولات دیگری همچون ۲ هزار تن در روز گاز مایع، سه میلیون لیتر سوخت هواپیما و ۱۳۰ تن گوگرد تولید وعرضه خواهد شد.

 افزایش ظرفیت تولید گاز طبیعی از میدان مشترک پارس جنوبی به بیش از ۷۷۰ میلیون متر مکعب در روز، در پایان دولت کنونی برای اولین بار برداشتی به اندازه برداشت کشور قطر را به همراه خواهد داشت که یک هدف آرمانی در سالیان گذشته بوده است.

افزایش ظرفیت پالایش نفت همزمان با ارتقای کیفی تولید فرآورده‌های نفتی مطابق با استانداردهای یورو ۴ و ۵ اتحادیه اروپا به ویژه در تولید بنزین و گازوئیل، کاهش سهم تولید نفت کوره در سبد پالایشی و خودکفایی از واردات فرآورده‌های نفتی سه سیاست کلیدی صنعت پالایش نفت  در دوران نوین صنعت نفت ایران است.

 ایران از بین پنج فرآورده اصلی نفت، صادرکننده چهار  فرآورده نفتی شامل گازوئیل، نفت سفید، نفت کوره و گاز مایع بوده و در شرایط فعلی صرفا بخشی از بنزین مورد نیاز کشور از محل واردات تامین و توزیع می شود.

کاهش وابستگی به صنعت نفت از الزاماتی است که رهبر معظم انقلاب در تبیین شاخص های اقتصاد مقاومتى، بارها بدان اشاره و تصریح کرده اند «… این وابستگى، میراث شوم صد ساله‌ى ماست، و به تحریم ها از همین زاویه نکاه کردند که از همین فرصت که امروز وجود دارد، باید استفاده و تلاش کرد تا نفت را با فعالیت‌هاى اقتصادىِ درآمدزاى دیگرى جایگزین نمود . ..»  در بین کشورهای همسایه و پیرامونی ایران، صنعت نفت در ایران به سمتی حرکت می کند که بتواند جایگاه خود را بعنوان زیر ساخت اقتصاد نهادینه سازد.

 صنعت نفت نخستین گام برون‌گرایی را با کسب بازارهای از دست رفته و تعامل هوشمندانه با جامعه بین المللی آغاز نموده و ظرفیت‌های خود را برای ورود به بازار با رعایت کاهش خام فروشی و افزایش ارزش افزوده با بهبود کیفیت فراورده‌های نفتی و افزایش صادرات آنها و تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی توسعه بخشیده است.

بی تردید داشتن نفت بعنوان ماده حیاتی در تولید و ایجاد ارزش افزوده در اقصاد مولد در رشد تولید در سایر بخش های اقتصادی تاثیر مستقیم دارد و تواند در صورت استفاده بهینه زمینه گسترده ای را برای گردش کامل در چرخه تولید، یعنی نیروی کار، سرمایه و ماده اولیه تولید فراهم سازد.

به عبارتی دیگر اهمیت نقش نفت در تقویت اقتصاد و درونزا کردن چرخه تولید کالا با هدف تولید ثروت و سرمایه  است، و این هدف بزرگی است که اکنون در راستای راهبردهای اقتصاد مقاومتی در افق آینده اقتصادی ایران ترسیم شده است.۱۱۳/۱۱۰